ریحانه برزنده، معلم بازنشسته مقطع دبستان – یادداشتم را با نقل قول از محسن رنانی، استاد دانشگاه، شروع می‌کنم: «کمتر از یک ماه به اول مهر مانده است و برای من از وقتی مطالعاتم را به سوی کودکی و توسعه برده‌ام دیگر اول مهر، اول مهر نیست، اول خلقت است. همه‌چیز از اول مهر آغاز می‌شود»؛ «سرنوشت یک ملت، اقتدار یک ملت، رفاه یک ملت، دموکراسی یک ملت و عدالت یک ملت از اول مهر آغاز می‌شود»؛ و «ماه مهر آغاز کشت‌وکار در مزرعه وجود کودکانی است که اگر در دلشان مهر بکاریم، سرنوشت‌مان مهر‌آگین خواهد شد».
۱- به نظر شما سیستم آموزشی فعلی به چه تغییراتی نیاز دارد؟
به نظر من تا وقتی ساختار سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه تغییر نکند، از آموزش و پرورش که تحت تأثیر چنین سیستمی است نمی‌توان انتظار داشت که به‌طور بنیادی تغییراتی در آن انجام گیرد. چون جامعه به شدت طبقاتی و نابرابر است، تا جایی که صحبت از خصوصی کردن نظام آموزشی مطرح است. تقسیم مدارس به غیرانتفاعی، نمونه، تیزهوشان، شاهد و عادی که هر کدام ساز جداگانه خودشان را می‌زنند راه را بر نسخه واحدی پیچیدن بسته است. در جاهای مختلف دنیا چنین تقسیم‌بندی وجود ندارد.
۲- آیا فکر می‌کنید نظام آموزشی نابرابر است؟
با توجه به پاسخ سوال ۱ صددرصد معتقدم نابرابر است. مدارس غیرانتفاعی را می‌شناسیم که فقط در مقطع دبستان ۵۰ میلیون شهریه گرفته می‌شود، درصورتی‌که بیشتر مناطق آموزشی ما در شهرستان‌ها یا در همین پایتخت هنوز سیستم گرمایشی و سرمایشی آن به عصر قاجار برمی‌گردد یا هنوز دانشآموزان در کپرها یا طویله آموزش می‌بینند.
۳- چه راه‌حلی برای مبارزه با نابرابری در نظام آموزشی پیشنهاد می‌کنید؟
اولا تقسیم‌بندی مدارس به غیرانتفاعی، شاهد و… برداشته شود. ثانیا تحصیل را رایگان کنند. سطح زندگی و آموزش معلمان تغییر کند. مدارس نوسازی شوند و حرف آخر با الگوبرداری از نظام‌های آموزشی کشورهای پیشرفته با توجه به آداب و رسوم و شرایط جغرافیایی و قومی ایران تغییرات انجام گیرد.
۴- آیا مدرسه‌های متفاوت از مدارس مرسوم در ایران می‌شناسید؟
به تعداد انگشتان دست مدرسه‌هایی هستند؛ البته نه عادی یا دولتی بلکه غیرانتفاعی که آنها هم از فیلتر نظام حاکم در بعضی موارد در امان نیستند.
۵- مدرسه ایده‌آل چه مشخصاتی دارد؟
الف. تجربه در عمل: مدرسه باید دارای فضا باشد برای بازی، زندگی با حیوانات، آزمایشگاه علوم، سالن ورزش، سالن غذاخوری، بوفه. وقتی فضا داشته باشد دانشآموزان می‌توانند با زندگی و مراحل رشد و تولیدمثل حیوانات آشنا شوند. حیوان‌دوستی را در مراحل کار تجربه می‌کنند نه اینکه در و دیوار مدرسه با شعار «حیوانات را دوست بداریم» به شکل شعاری آشنا شوند. آنها باید نظافت مدرسه، رعایت بهداشت و حفظ محیط‌زیست را در عمل تجربه کنند.
ب. شورای دانش‌آموزی مدرسه: قوانین مدرسه باید توسط نمایندگان دانشآموزان در شورای دانش‌آموزی وضع شود. اختلافات دانشآموزان، ارتباط جمعی کلاس با مسئولان توسط نمایندگان شورا انجام شود. تشکیل کمیته‌های کشاورزی، محیط زیست، علمی، تفریحی، آشپزی، نظافت و … توسط شورا انجام شود.
پ. کتابخانه: استخدام کتابدار ماهر که تسلط کامل بر امور کتابخانه و روحیات دانشآموزان داشته باشد. برای کتابخوانی هر کلاس برنامه داشته باشد از اینکه در چه قالبی و چه شکلی که هم محتوا و اهداف عمومی کتابخانه را برآورده کند و هم کاملاً جدید و متفاوت با سال قبل باشد. انواع کتاب‌های ادبیات، علمی، دینی، داستان‌های واقعی، تخیلی، افسانه، سفرنامه و محتوای عمومی برنامه‌ها بر مبنای پرورش خلاقیت در دانشآموزان و تشویق آنها به مطالعه در دسترس باشد.
به‌خصوص در مباحث درسی با مراجعه به کتابخانه در ساعات کتابخوانی جلسات گفت و گو، نقد و مباحثه در مورد کتاب‌های خوانده شده جریان داشته باشد. این باعث می‌شود در این جلسات روحیه نقدپذیری و شهامت و ابراز عقیده و نظر را تمرین کنند، هم نظر خودشان را مطرح می‌کنند و هم نظر سایرین را می‌شنوند و با احترام به نظرات، جامعه مدنی را آموزش می‌بینند.
ت. باید نقاشی و کاردستی با هدف شکوفایی خلاقیت‌ها و تمرین کار جمعی در جریان باشد، ولی در مدارس امروز بیشتر رشد فردی مطرح است.
ث. در مقطع ابتدایی اولویت با زبان مادری باشد.
ج. معلمان با شیوه‌های نوین آموزش و الگوبرداری از نظام‌های آموزشی موفق کشورهای موفق با توجه به شرایط جغرافیایی، اقلیمی و آداب و رسوم کشور خودمان آموزش داده شوند. ورزش، موسیقی، آموزش زبان دوم و گذاشتن مسابقات علمی و ورزشی نه برای تعیین قهرمان یا رقابت ناسالم بلکه تربیت شایسته‌سالاری و تمرین کار جمعی و خلاقیت انجام شود.
