[پایه‌ی مناسب برای هر فعالیت، در متن ذکر شده است.]
مقدمه
شاید شما هم چنین پیامی دریافت کرده باشید: «?slm chtri» و بعدترها متوجه رسم‌الخط رایج کم‌سن‌و‌سال‌ترها در رسانه‌های مجازی شده باشید. یا شاید شاگردانتان بارها در کلاس از شما پرسیده باشند:
«چرا باید بنویسیم وقتی می‌تونیم وویس بذاریم؟» به‌هرحال دغدغه‌مند نوشتار بودن، چیزی است که دست‌کم من در سال‌های تدریسم، بسیار کم با آن مواجه شده‌ام.
در ادامه ۱۴ فعالیت نوشتاری را معرفی کرده‌ام که با چاشنی بازی و سرگرمی، بچه‌ها را با نوشتن و کلمات درگیر می‌کنند.
۱. طالع‌بینی
(مناسب برای پایه‌های سوم و چهارم)
دو عدد برگه‌ی A4 برمی‌داریم و هرکدام را به ۱۶ قسمت مساوی تقسیم می‌کنیم. حالا ۳۲ برگه داریم.
روی ۱۶ تا از برگه‌ها یک «اسم» می‌نویسیم و روی ۱۶ برگه‌ی دیگر یک «صفت». سعی می‌کنیم در نوشتن اسم‌ها و صفت‌ها تمام بچه‌ها را به مشارکت وا داریم و همچنین روند را به سمتی هدایت کنیم که کلمات متنوع‌تری روی کاغذها نوشته شوند.
حالا ۱۶ کارت «اسم» و ۱۶ کارت «صفت» داریم. از بچه‌ها می‌خواهیم سوال‌های تصادفی بپرسند. خودمان میتوانیم سوال‌ها را شروع کنیم تا بچه‌ها هم راه بیفتند. مثلاً اینطور شروع می‌کنیم: «امسال چه کادویی برای تولدم می‌گیرم؟»
سوال را بلند با بچه‌ها در میان می‌گذاریم و بعد بدون اینکه کارت‌ها را نگاه کنیم، یکی را از بخش «اسم‌ها» و یکی را از بخش «صفت‌ها» بیرون می‌کشیم و بعد در کنار هم می‌خوانیم. مثلاً ممکن است جواب «دفتر بوگندو» یا «پروانه‌ی قدبلند» باشد.
بچه‌ها را تشویق کنید تا سوال‌هایی بپرسند که روند بازی را هیجان‌انگیزتر کند.
۲. خطّو بگیر
(مناسب برای پایه‌های هفتم و بالاتر)
کتابی را از میانه باز می‌کنیم و به طور تصادفی خطی از آن را انتخاب می‌کنیم. مثلاً من کتاب فارسی چهارم دبستان را به طور اتفاقی باز می‌کنم.
اولین جمله‌ای که چشمم به آن می‌خورد را با بچه‌ها در میان می‌گذارم: «من برای اولین بار چشم به دنیا می‌گشایم.»
بعد از بچه‌ها می‌خواهم تا این جمله را در ژانرهای مختلف ادامه دهند. مثلاً «وحشت»، «کمدی»، «تخیلی» و …
زمان مشخصی به بچه‌ها می‌دهیم و متن‌ها را می‌خوانیم و راجع به آنها با هم حرف می‌زنیم. این گفتگوها می‌تواند دقت و درک بچه‌ها نسبت به سویه‌های مختلف نوشتار و تاثیری که بر درک مخاطب می‌گذارند را بالا ببرد.
۳. خاطرات یک شئ
(مناسب برای پایه‌های چهارم و پنجم و ششم)
ایده‌ی کلی این فعالیت این است که بچه‌ها بتوانند از زبان و زاویه‌ی دید یک شئ مشخص بنویسند. میتوانیم برای تسهیل، موقعیت‌هایی را به بچه‌ها پیشنهاد دهیم. مثلاً: «من یه عینک آفتابی‌ام و تابستان در حال تمام‌شدن است.» با این تمرین، مهارت‌های شخصیت‌پردازی و هم‌حسی بچه‌ها تقویت می‌شود.
۴. مفاهیم انتزاعی
(مناسب برای پایه‌های چهارم و پنجم و ششم)
کلمه‌ای را انتخاب می‌کنیم که با حواس پنج‌گانه قابل درک نیست. بعد از بچه‌ها می‌خواهیم تا درباره‌اش طوری بنویسند که انگار آن کلمه، یک شخص است. مثلاً کلمه‌ی «ترس» را انتخاب می‌کنیم و بعد درباره‌اش سوال می‌پرسیم:
- اگر آدم بود شغلش چه بود؟
- اگر تعطیلات می‌رفت، کجا می‌رفت؟
- غذای مورد علاقه‌ش چی بود؟
- چه لباسی می‌پوشید؟
- دوست صمیمیش کی بود؟
و از بچه‌ها می‌خواهیم تا جواب این سوال‌ها و سوال‌های مشابه را بنویسند.
۵. ملاقات آدم‌معروف‌ها
(مناسب برای پایه‌های هشتم به بالا)
دو شخصیت معروف را انتخاب می‌کنیم و قرار ملاقاتی با موضوع مشخص و در مکانی مشخص برایشان ترتیب می‌دهیم. مثلاً «انیشتین» با «کریستیانو رونالدو» در آسانسور اتفاقی به هم بر می‌خورند و برق می‌رود. از بچه‌ها می‌خواهیم که گفتگویی فرضی بین این دو شخص بنویسند. همچنین به فرم دیالوگ‌نویسی پایبند باشند و نشانه‌های نگارشی را نیز رعایت کنند.
۶. بفروشش
(مناسب برای پایه‌های پنجم و ششم و هفتم)
یک شئ و یا حتی یک شخص را انتخاب کنند و معرفی کوتاهی درباره‌اش بنویسند تا خواننده را به خریدن آن شئ ترغیب کنند. مثلاً چطور سطل آشغال کلاس را می‌توان فروخت؟
۷. دفترچه‌ی خاطرات منِ آینده
(مناسب برای پایه‌ی هشتم به بالا)
از بچه‌ها می‌خواهیم که هدفی برای آینده‌ی خود مشخص کنند. مثلاً اینکه دوازده سال دیگر می‌خواهند چه اتفاقی افتاده باشد یا چه کار کرده باشند. بعد از زبانِ خودِ آینده‌شان که به آن هدف رسیده، خاطرات روزمره بنویسند.
۸. بهانه‌های الکی و راستکی
(مناسب برای پایه‌های پنجم و ششم)
وظیفه‌ای که به عهده بچه‌هاست را در نظر می‌گیریم. مثلاً «حضور به موقع در کلاس درس». بعد به بچه‌ها می‌گوییم بهانه‌ای انتخاب کنند و آن را به طور مکتوب توضیح دهند. بهانه و توضیحی که برای خواننده قانع‌کننده باشد، حالا می‌خواهد الکی باشد یا راستکی.
۹. چی می‌شد اگه …
(مناسب برای پایه‌های پنجم تا نهم وابسته به سوال طرح شده)
با کمک خود بچه‌ها فهرستی از سوال‌های «چی می‌شد اگه» تهیه می‌کنیم.
- چی می‌شد اگه…
- صبح تو یه کشور دیگه از خواب پا می‌شدم؟
- حیوان خانگیم ناگهان حرف می‌زد؟
- بال در می‌آوردم؟
بعد از بچه‌ها می‌خواهیم که درباره‌ی این پرسش‌ها بنویسند.
۱۰. مدیحه‌سرایی برای اشیاء روزمره
(مناسب برای پایه‌های نهم و دهم)
از بچه‌ها می‌خواهیم تا با زبان و لحنی رسمی و یا رومانتیک برای یکی از اشیای معمولی شعری بسرایند. مثلاً از خوبی‌های بالش بگویند یا فرش یا دستمال توالت. مفهوم «مدیحه» را برای آنها توضیح می‌دهیم و اگر شرایط مناسب بود، حتی میتوانیم نمونه‌هایی از مدیحه را برای آنها بخوانیم.
۱۱. سفر به صفحه‌ی مورد نظر
(مناسب برای پایه‌ی هشتم به بالا)
از بچه‌ها می‌خواهیم تصور کنند که پستچی بسته‌ی بزرگی برایشان آورده‌است. این بسته می‌تواند آنها را به یکی از صفحه‌های کتاب‌هایی که خوانده‌اند ببرد. از بچه‌ها بخواهید بنویسند که به صفحه‌ی چندم کدام کتاب می‌روند و حضورشان چگونه سیر حوادث را تغییر می‌دهد؟
۱۲. به ترتیب الفبا
(مناسب برای پایه‌های پنجم و ششم)
خودتان به عنوان تسهیلگر جمله‌ای بنویسید که با «آ» شروع می‌شود؛ مثلاً: «آب سربالا می‌رفت.» بعد از بچه‌ها بخواهید که به‌نوبت و هرکدام با حرفِ الفبای بعدی، جمله‌ای در تکمیل جمله‌ی قبلی بنویسند.
۱۳. خودِ جوان‌ترِ عزیزِ من
(مناسب برای پایه‌ی ششم به بالا)
از بچه‌ها می‌خواهیم تا نامه‌ای به خودِ جوان‌ترشان بنویسند. می‌توانند هنگام نوشتن، خودشان را در سن و سالی غیرواقعی فرض کنند.
۱۴. نگارش خواب‌ها
(مناسب برای پایه‌های هفتم تا نهم)
از بچه‌ها می‌خواهیم که یکی از خواب‌هایشان را بنویسند. در کلاس، در خواندن چیزی که بچه‌ها نوشته‌اند، احتیاط لازم را به خرج می‌دهیم تا مبادا داده‌ی غیرمنتظره‌ای به‌طور ضمنی فاش شود و این موضوع پی‌آمد ناگواری برای هریک از بچه‌ها داشته باشد.
منبع: ویدیوی Fun Writing Games
